„Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie” to nie tylko jedno z najwybitniejszych dzieł w dorobku Adama Mickiewicza, ale – według wielu – w całej literaturze polskiej. Poemat epicki, po raz pierwszy wydany w 1834 roku w Paryżu, jest uważany za epopeję narodową, która po dziś dzień przenosi czytelników do pierwszych lat XIX wieku, szczególnie działając na wyobraźnię.
Nie bez powodu „Pan Tadeusz” jest jedną z kluczowych lektur szkolnych. Dzieło wydane po raz pierwszy w dwóch tomach przez Aleksandra Jełowickiego w Paryżu od ponad 180 lat cieszy się niesłabnącą popularnością wśród kolejnych pokoleń czytelników. Utwór jest podzielony na dwanaście ksiąg. Adam Mickiewicz zastosował w utworze specjalny rodzaj wiersza: trzynastozgłoskowiec. Bardzo ważnym elementem dzieła jest inwokacja zawarta w pierwszej księdze, zaczynająca się słynnymi słowami: „Litwo! Ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie…”. Tytułowym bohaterem dzieła jest Tadeusz Soplica, który powraca do rodzinnego Soplicowa. Dylematy uczuciowe związane z postaciami Zosi i Telimeny oraz losami Jacka Soplicy stają się tłem dla historycznych wydarzeń.
Barwny, dynamiczny język epopei pozwala czytelnikowi poznać codzienne życie oraz obyczaje szlachty i mieszkańców litewskiego zajazdu w 1812 roku oraz zrozumieć polityczny kontekst epoki wojen napoleońskich. „Pan Tadeusz” jest jednym z literackim dzieł, które konstruowały i utrzymywały polską tożsamość w trakcie zaborów, walki o niepodległość czy okupacji. Jednocześnie pozwoliły Mickiewiczowi literacko powrócić do „kraju lat dziecinnych”.
Lektura, a także dogłębna analiza poszczególnych wątków „Pana Tadeusza” działa na wyobraźnię, wzbogaca polszczyznę i ułatwia zrozumienie epoki romantyzmu polskiego. Mickiewiczowi, jednemu z wieszczy narodowych, udało się stworzyć dzieło ponadczasowe i wciąż odkrywane na nowo.